نخل؛ درختی که هدر رفتی ندارد

سایت خبری تحلیلی صدای استان:

به گزارش صدای استان؛ در اسفند و فروردین وقتی از میان نخلستان‌های سر به فلک کشیده عبور کنید بوی شکوفه‌های تازه شکفته شده درخت نخل که سر از غلاف بیرون آورده اند به مشام می‌رسد شکوفه‌های درخت نخل که نامش تاره است، در غلافی به نام طارونه قرار دارد.

نخل درختی دو پایه است یعنی پایه نر و ماده دارد. شکوفه‌های این درخت هم در دو گونه نر و ماده آن به طور متفاوت است.

شکوفه درخت نخل در گونه ماده به شکل دایره‌ای ریز مانند ساچمه است که به تکه باریک و نازکی از چوب چسبیده و در گونه نر به شکل شکوفه‌های بسیار کوچک سفیدی است که پنج یا چهار گلبرگ دارد و پس از رشد کمی ، گرده‌های سفید رنگی از خود می‌پراکند.برای اینکه درخت ماده به ثمر بنشیند باید شکوفه از نخل نر به نخل ماده منتقل شود.

این عملیات برای به دست آمدن خرمای مرغوب در پنج یا شش ماه آینده، باید به دقت انجام گیرد. نخل‌داران می‌گویند، عمل گرده افشانی باید پس از شکوفه زدن درخت خرما انجام گیرد.

نخل داران با طناب‌هایی که دور کمر می‌بندند و در اصطلاح محلی به آن پروند یا پرونگ می‌گویند از درختان بالا می‌روند و نخل‌ها را گرده‌افشانی و آماده ثمردهی می‌کنند.

گرده تاره پایه نر را گاهی به صورت خام با خرما یا عسل هم می‌خورند.

گرده افشانی، مهم‌ترین عملیات اقتصادی تولید خرما

گرده افشانی نخلستان‌های استان بوشهر رو به پایان است.در استان بوشهر بیش از ۶ میلیون اصله نخل وجود دارد و این استان با تولید بیش از ۱۶۵ هزار تن خرما، دومین تولید کننده این محصول به شمار می‌رود.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر با اشاره به مراحل کاشت، داشت و برداشت در کشاورزی، گفت: گرده افشانی نخستین مرحله از داشت خرماست و می‌توان آن را مهم‌ترین عملیات اقتصادی تولید این محصول دانست.

سمیه فرح بخش افزود: گرده افشانی نخل در استان بوشهر با توجه به نحوه آبیاری آن که به صورت غرقابی و پای هر درخت حوضچه مانندی حفر شده، دستی و سنتی است و هنوز نتوانسته مکانیزه شود. با اصلاح روش آبیاری می‌توان این روش را مکانیزه کرد و از دشواری‌هایش کاست.

او ادامه داد: نوع گرده در کمیت و کیفیت خرما بسیار موثر است. استفاده از گرده مطلوب حتی اگر چه گران باشد می‌ارزد، زیرا هم در اندازه میوه و هم کیفیت آن اثر دارد.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر بیان کرد: نخل‌داران همزمان با گرده‌افشانی، تنک کردن خوشه‌ها را هم انجام می‌دهند تا با توجه به توان درخت، خوشه روی آن باشد تا هم مواد غذایی به اندازه کافی به خوشه‌ها برسد و میوه‌ها از نظر کمی و کیفی خوب باشند و هم هوا به خوبی تهویه شود و میوه‌ها اسیر آفت‌هایی مانند کنه تارتن نشوند.

غلاف‌هایی که پایه تولید عرقی خوشبوست

همان طور که پیش از این گفتیم تاره در غلافی قهوه‌ای رنگ قرار دارد که در اصطلاح محلی به آن طارونه می‌گویند.

این غلاف کاربرد‌هایی دارد. گذشتگان به دلیل بوی مطبوعی که این غلاف‌ها داشتند آن‌ها را در آب آشامیدنی می‌گذاشتند تا آب خوش عطر و خوش طعم شود.

اما از این غلاف‌ها، عرق طارونه هم می‌گیرند. عرقی خوش عطر با طبع گرم مانند خرما.

درکنار برخی نخلستان‌ها عرق گیری‌های سنتی وجود دارد که از این غلاف‌های خوش عطر، عرق می‌گیرند.

مهدی برامکی یکی از این افراد است که کارگاهش را در روستای برمک شهرستان دشتستان در میان نخلستان‌های سرسبز راه اندازی کرده است.
او تنها کسی است که در استان بوشهر کارگاهی نیمه صنعتی دارد.

برامکی گفت: این فصل زمان مناسبی برای تهیه مواد اولیه عرق طارونه است.

او که خود باغ‌دار است، دیگر باغ‌داران را هم با خود همراه کرده است تا غلاف‌های تاره را به موقع و تا زمانی که تازه است به دستش برسانند.

عرق طارونه چگونه تهیه می‌شود؟

برامکی درباره چگونگی تهیه عرق طارونه توضیح داد: نخستین مرحله این کار، جمع آوری غلاف تاره است یا همان طارونه‌ها؛ که اصولا باید از پایه نر درخت نخل باشد. البته این طور نیست که غلاف پایه ماده را نمی‌توان استفاده کرد، اما طعم و بوی طارونه نرچیز دیگری‌ست.

این تولید کننده عرقیات گیاهی ادامه داد: پس از شستن غلاف‌ها، آن‌ها را در دیگ‌‎های مخصوص قرار می‌دهیم و روی آن را با آب پر می‌کنیم و روی شعله می‌گذاریم تا آب به جوش بیاید وعمل تقطیرانجام گیرد.

برامکی گفت: کارگاه ما بیش از ۴۰۰ مترمربع وسعت دارد و توانسته برای هشت نفر به طور مستقیم شغل ایجاد کند.

او افزود: کار ما فقط به گرفتن عرق طارونه منحصر نمی‌شود و می‌توانیم در تمام فصول سال از گیاهان همان فصل و مواد اولیه‌ای که در آن فصل وجود دارد، عرق گیری را انجام دهیم.

خواص دارویی عرق طارونه

کارشناس گیاهان دارویی جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: عرق طارونه طبع گرمی دارد و برای تقویت قلب، درمان درد مفاصل و روماتیسم مفید است.

خانم دهقانی بیان کرد: می‌توان این عرق را به مقدار کم بدون افزودنی استفاده کرد و یا پس از ترکیب کردن با عرق بهار نارنج یا عرق نسترن، با آن شربت تهیه کرد.

او افزود: استفاده از عرق بهارنارنج یا عرق نسترن برای معتدل کردن طبع عرق طارونه است.

حمایت از سرمایه‌گذاران در حوزه عرقیات گیاهی

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: کارگاه صنعتی در زمینه تولید عرقیات گیاهی در استان بوشهر نداریم و کسانی که در این زمینه کار می‌کنند کارشان سنتی است.

مصطفی قلی پور افزود:  به صرفه نیست کارگاهی فقط برای تولید عرق طارونه راه‌اندازی شود، زیرا مواد اولیه به طور دائم در دسترس نیست که تولید کننده بتواند به طور مستمر عرق تولید کند؛ بنابراین باید کسی که این کار را شروع می‌کند بتواند در مواقع دیگر سال از گیاهان دیگر عرق تولید کند.

مدیر صنایع تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر بیان کرد: به همین علت است که برخی اوقات طارونه‌های استان بوشهر به استانی مانند فارس فرستاده می‌شود و در کارگاه‌های عرق‌گیری این استان تبدیل به عرق طارونه می‌شود.

قلی پور با این حال گفت: اگر سرمایه‌گذاری باشد که بتواند در زمینه تولید عرقیات گیاهی از جمله عرق طارونه سرمایه‌گذاری کند، چه از نظر فنی و چه از نظر مالی از او حمایت می‌کنیم.

نخل درخت عجیبی است همه قسمت‌هایش قابل استفاده است از برگ و شاخه تا میوه و شکوفه و غلاف شکوفه. حتی وقتی از ثمر دادن می‌افتد، پنیری سفید رنگ و خوش طعم را که به قلب نخل مشهور است، از آن بیرون می‌آورند که خوش طعم است وخواصی مانند خرما دارد.

برای اینکه بتوان نخل‌داری را اقتصادی‌تر کرد و محصولات متنوعی از نخل تولید و روانه بازار کرد باید رو به صنایع تبدیلی آورد. صنایعی که می‌تواند هم تولید محصولات جدید را رونق بخشد و هم شغل ایجاد کند.

اما برای توسعه این گونه صنایع باید مطالعه کرد و از تجربه کشور‌های دیگر بهره برد.

منبع:باشگاه خبرنگاران