یهودیان ساکن در بندر دیّر تا اوایل دهه سی شمسی در محله‌ای که امروزه محدوده آنرا از ضلع غربی حسینیه مومنی و نیز ضلع شمالی آن تا منازل مطلق و نیز جنوب منزل آقا جواد عباسی و قسمتی از منزل فعلی مرحوم حاج عباس امینی می‌توان مشخص و نشان داد، زندگی می‌کرده‌اند؛ که منزل مرحوم…
سایت خبری تحلیلی صدای استان:
یهودیان ساکن در بندر دیّر تا اوایل دهه سی شمسی در محله‌ای که امروزه محدوده آنرا از ضلع غربی حسینیه مومنی و نیز ضلع شمالی آن تا منازل مطلق و نیز جنوب منزل آقا جواد عباسی و قسمتی از منزل فعلی مرحوم حاج عباس امینی می‌توان مشخص و نشان داد، زندگی می‌کرده‌اند؛ که منزل مرحوم آقا شیخ احمد بحرینی که متعلق به تاجر معروف و بزرگ کلیمی دیّر اسحاق – معروف به ساقو – بوده، تقریباً در مرکز محله یهودی‌ها واقع بوده و کنیسه آنها نیز تقریباً در محدوده منزل امروزی علی آقای فرض و آقای فریدونی قرارداشته است.
تعداد خانواده‌های کلیمی و جمعیت یهودیان دیّر را بعضاً اغراق‌آمیز عنوان کرده‌اند.
سلیمان تاجر کنگانی در سال ۱۳۰۱ شمسی در مصاحبه با هیتی که از طرف دولت و با کشتی پرسپولیس به ناخدایی کاپیتان همایونی
به ریاست چوبک بوشهری و عبدالرحمن نامی برای تهیه آمار و نیز رساندن پیام دولت مبنی بر ایجاد تغییرات و امنیت به تمامی بنادر و جزایر خلیج فارس اعزام شده بود، تعداد خانوارهای یهودی کنگان را ۱۰ و بندر دیّر را ۱۵ خانواده اعلام می‌کند. (کتاب تحولات سیاسی جنوبی ایرن/ گزارش کارگزاران بنادر و جزایر مسکونی خلیج فارس به کوشش محمدباقر وثوقی)؛ که با در نظر گرفتن محدوده محله قدیمی آنها در دیّر و تعداد منازل واقع در آن تقریباً دقیق است.
در کتاب راهنمای خلیج فارس که در سال‌های ۱۲۸۲ تا ۱۲۸۵ شمسی بر اساس گزارشات و مطالعات ماموران انگلیسی به وسیله جان گوردن لوریمر تهیه و تدوین شده، در مطالب مربوط به دیّر جمعیت دیّر در سال ۱۸۶۵ میلادی، ۵۵۰۰ نفر که اکثریت بردستانی هستند و تعدادی بحرینی و عرب و نیز تعدای یهودی ذکر می‌کند. ( سواحل خلیج فارس/ تدوین لوریمر/ ترجمه دکتر عبدالرسول خیراندیش).
ضمناً وادالا نایب قنسول فرانسه در بوشهر در کتاب خلیج فارس در عصر استعمار تعداد یهودیان دیّر را ۱۵۰ تن ذکر می‌کند.
بنابراین جمعیت پانزده خانوار در همین حدود بیشتر نمی‌تواند باشد.
رابطه کلیمی‌ها ی دیّر با همشهریان مسلمان خود طبق گفته معمرین عالی، تبعیضی از طرف خوانین و مردم بین آنها نبود، به طوریکه ملا اسحاق که خود و پسرش لعلزار (شاید لاله زار) از تجار معروف منطقه بوده‌اند با اجاره اصافه توانست شاه بندری از دوست خود و تاجر معروف دیّر و کنگان ملاعبدالله قانون از حاجی خان بگیرد.
رحمین، ابراهیم ایلیو، موشاد ذکریا در بازار دیّر دکان داشتند، وتعدادی هم پیله‌ور و اجناس را به روستاها می‌بردند.
ان‌شاءالله در مکتوبی دیگر خلاصه‌ای از وضعیت زندگی کنیسه و اعتقادات و نیز نحوه سلوکشون با دیگر شهروندان را خواهم نوشت.
۳ مرداد ماه ۱۳۹۹